Ukratko

Delatnost Službe za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju jeste rehabilitacija bolesnika kao integralni deo lečenja brojnih respiratornih oboljenja, fizikalna terapija i rehabilitacija svih stanja nakon povreda, preloma, operacija i cerebrovaskularnih inzulta.

Služba je prostorno i tehnički savremeno koncipirana i opremljena tako da u potpunosti zadovoljava sve potrebe kako ležećih tako i ambulantnih bolesnika. Poseduje salu za izvođenje grupnog programa respiratorne rehabilitacije, kao i posebne prostorije za inhalacije, posturalnu drenažu i specifične procedure kao što su elektroterapija, magnetna, laserska i ultrazvučna terapija.

U Službi se sprovodi bolnička i ambulantna fizikalna terapija po preporuci ordinirajućeg pulmologa, kod bolesti kao što su: astma, hronična opstruktivna bolest pluća (HOPB), upala plućne maramice, hronične gnojne infekcije disajnih puteva i pluća (bronhitis, bronhiektazije, pneumonija, apsces pluća), primarna plućna hipertenzija, intersticijumske bolesti pluća, preoperativna priprema bolesnika za operacije na grudnom košu i plućima(najčešće zbog karcinoma pluća), kao i postoperativni tretman operisanih. 

Opširnije

Rehabilitacija se široko primenjivala i primenjuje se kao neophodni, integralni deo savremenog lečenja u nizu medicinskih disciplina kao što su ortopedija, neurologija i dr. Što se tiče primene rehabilitacije u internoj medicini-ona je nešto novijeg datuma. U istorijatu respiratorne rehabilitacije moramo napomenuti da prvi opisi vežbi disanja datiraju 2500 godina p. n. e. , a da prva imena koja se navode u literaturi vezana za respiratornu rehabilitaciju jesu terapeut Tisot (1781. g.) i terapeutkinja Vinfred Linton koja je 1934.g. u Londonu u jednoj bolnici započela „lokalizovane vežbe disanja“ kod operisanih pacijenata.

Danas postoji sve veća potreba za uvodjenjem organizovane respiratorne rehabilitacije u lečenju bolesti kao što su HOBP (hronična opstruktivna bolest pluća), bronhijalna astma ali nažalost i karcinom pluća, jer nagli i stalni porast broja obolelih, kao i sve češće obolevanje u najproduktivnijim godinama života dovode do preranog invaliditeta I smrtnog ishoda kod obolelih.

Glavni ciljevi respiratorne rehabilitacije jesu da dovede do redukcije simptoma bolesti, da povrati najveću moguću funkcionalnu sposobnost, da poboljša prolaznost disajnih puteva i smanji stepen njihove opstrukcije otklanjanjem nagomilanog sekreta, da obuči bolesnika pravilnom disanju i na taj način omogući što bolju i ravnomerniju ventilaciju svih delova pluća, da smanji mišićni rad potreban za disanje odn. cenu disanja, da poboljša kvalitet života pacijenata i da poveća i fizičku i emocionalnu participaciju pacijenata u svakodnevnom životu, odnosno da obezbedi što bolju i bržu socijalnu reintegraciju. Da bi postigla ovo respiratorna rehabilitacija mora da obuhvati bavljenje i ne-plućnim problemima, u koje uključujemo progresivnu redukciju kondicije, relativnu socijalnu izolaciju, promene raspoloženja(najčešće depresija), gubitak mišićne mase i gubitak na telesnoj težini. Ona u sebi sadrži dva osnovna postulata: zahteva aktivno učešće bolesnika u lečenju i drugo zahteva timski rad lekara, fizioterapeuta i medicinskih sestara.

Pacijenti sa različitim hroničnim plućnim bolestima ostvaruju benefit od programa respiratorne rehabilitacije, koji u sebe obavezno uključuje i fizički aerobni tretning. Ti benefiti su u smislu povećanja kapaciteta za vežbanje i u smislu redukcije simptoma otezanog disanja, gusenja i zamora koje ovi pacijenti navode kao najznačajnije simptome koji ih ograničavaju u svakodnevnom životu. Ispitivanjem je utvrdjeno da se poboljšanje ovih parametara javlja nakon sprovodjenja programa respiratorne rehabilitacije bez obzira da li se on odigrava u bolnici, ambulanti ili kod kuće. Idelano bi bilo da program rehabilitacije ovih pacijenata obuhvati vežbe disanja, fizički trening, nutritivno savetovanje, edukaciju i psihosocijalnu podršku-a preporučuje se da se odredjeni parametri prate na početku i po završetku rehabilitacije kako bi uvideli šta smo postigli i koliko smo napredovali.

Osobe koje boluju od različitih hroničnih bolesti pluća najčešće imaju neke zajedničke simptome bolesti, uključujući kašljanje, povećanu produkciju sputuma i rekurentne bronhitise. Ipak simptom nedostatka vazduha je daleko najčešći razlog njihovog javljanja lekaru. Kako bolest napreduje ovi pacijenti počinju da primećuju da neke aktivnosti koje su ranije radili rutinski, sada iziskuju veći napor i dovode do osećaja nedostatka vazduha. Kao posledica ovoga dolazi do pojave izbegavanja u početku pojedinih, a kasnije i sve većeg broja aktivnosti što neumitno vodi brzom dekondicioniranju organizma, a posledično i njihovoj manje ili više izraženoj vezanosti za postelju. Dekondicioniranje je proces koji se javlja kada nedostatak vazduha počne da limitira fizičke aktivnosti pacijenta, vodeći ka gubitku mišićne snage i kardijalne funkcije.

Kako bismo izbegli ove krajnje stadijume psihofizičke i socijalne izolovanosti pacijenata, sa respiratornom rehabilitacijom treba krenuti šo pre, vrlo brzo veća nakon samog postavljanja dijagnoze.

Procedure u službi

U našoj službi prema najnovijim standardima i principima dobre kliničke prakse sprovode se sledeće procedure:

• Inhalacije najsavremenijim inhalatorima, koji rade na principu komprimovanog vazduha ili ultrazvučnog raspršivanja lekovitih čestica. Rastvori koji se inhaliraju mogu biti sobne temperature ili zagrejani, mogu se udisati pod povišenim pritiskom ili uz dodatak kiseonika prema potrebi.

• Položajna drenaža vrši se kod hospitalizovanih bolesnika koji se leče od bronhitisa, pneumonije, apscesa i bronhiektazija, u posebnoj prostoriji, koja je opremljena oscilatornim krevetom.

• Manuelna i vibraciona masaža sprovodi se u cilju smanjivanja spazma (grča) mišića koji se koriste pri disanju.

• Vežbe relaksacije primenjuju se najčešće kod pacijenata obolelih od astme i podrazumevaju rad u grupi.

• Vežbe disanja jedna su od najvažnijih metoda u lečenju pacijenata sa hroničnim plućnim bolestima (bronhitis, emfizem, cistična fibroza, pleuritis).

• Vežbe snage koriste se za jačanje mišića gornjih i donjih ekstremiteta; sprovode se grupno, kod pacijenata sa HOBP, bronhijalnom astmom, kod intersticijskih bolesti pluća, plućne arterijske hipertenzije, kao i u preoperativnoj pripremi.

• Bihevioralna terapija predstavlja skup vežbi koje se izvode pojedinačno ili grupno kod bolesnika sa astmom, HOPB-om, primarnom plućnom hipertenzijom, intersticijumskim bolestima pluća.

• Biostimulacija laserima niske snage i magnetoterapija sprovode se kod pacijenata sa opstruktivnim bolestima (astma, HOBP).

Sprovodi se i fizikalna terapija ostalih navedenih stanja kod kojih se, prema indikaciji fizijatra Službe, primenjuje: kineziterapija, elektroterapija, magnetoterapija, laseroterapija i ultrazvučna terapija

Detaljne informacije mogu se dobiti radnim danom na telefon 021/480-53-58.

 

Služba za patofiziologiju disanja i respiratorne poremećaje tokom spavanja se sastoji iz dva odseka čija delatnost obuhvata dijagnostičke i terapijske procedure dominantno plućnih bolesti, ali i ispitivanje i praćenje bolesti drugih organskih sistema koje daju posledice u vidu respiratornih simptoma.

Procedure koje se sprovode u Službi poštuju standarde aktuelnih evropskih i svetskih vodiča iz oblasti respiratorne medicine (European Respiratory Society, American Thoracic Society, American Academy of Sleep Medicine i dr). Lekari Službe se bave prvenstveno dijagnostikovanjem i lečenjem opstruktivnih bolesti pluća, u koje spadaju hronična opstruktivna bolest pluća i astma, ali su uključeni u dijagnostiku praktično svih plućnih i vanplućnih bolesti koje utiču na poremećaj disajne funkcije. Na osnovu rezultata funkcionalnog ispitivanja procenjuju operabilnost i dozvoljeni nivo resekcije plućnog parenhima kod bolesnika kod kojih je indikovano operativno lečenje i procenjuju rizik za sprovođenje operacija u opštoj anesteziji kod bolesnika sa vanplućnim bolestima. Takođe, vrše procenu radne sposobnosti bolesnika iz aspekta plućne funkcije za potrebe invalidske komisije. Posebna oblast kojom se bave lekari Službe je dijagnostikovanje i lečenje neregularnosti disanja tokom spavanja, pri čemu je najčešća iz ove grupe bolesti sleep apnea.

Odsek za patofiziologiju disanja je opremljen savremenim aparatima koji omogućuju sprovođenje jednostavnih i složenih dijagnostičkih metoda koje obuhvataju: spirometriju, telesnu pletizmografiju, bronhodilatatorni test, bronhoprovokativni test, određivanje kapaciteta difuzije pluća (transfer faktora), impulsnu oscilometriju, indukovani sputum, gasnu analizu, testove opterećenja, spiroergometriju i elektrokardiografiju. Odsek poseduje savremene dijagnostičke aparate kompanije CareFusion – jedan osnovni aparat na kojem se sprovodi spirometrija sa bronhodilatatornim testom i dva složenija sistema za ispitivanje kompletne plućne funkcije što uključuje spirometriju i telesnu pletizmografiju, ali takođe omogućuje izvođenje bronhodinamskih testova, impulsne oscilometrije i određivanje kapaciteta difuzije pluća. Najsloženiji pregled koji se obavlja u Odseku je spiroergometrija i za ove potrebe se koristi savremeni MasterScreen CPX spiroergometar. Analiza arterijalizovane i arterijske krvi se može obaviti u mirovanju i nakon testa opterećenja, a za ove potrebe su obezbeđeni aparati kompanija Simens i Roche sa proširenim spektrom parametara koji mogu da budu određeni.

Više podataka o Odseku za patofiziologiju disanja možete pronaći na linku ispod teksta.

Kontakt telefon Odseka je 021/4805202.

 

Odsek za respiratorne poremećaje tokom spavanja se bavi dijagnostičkim i terapijskim procedurama kod pacijenata kod kojih je postavljena sumnja na sleep apneu. U Odseku se sprovodi polisomnografija i respiratorna poligrafija koje predstavljaju metode kojima se utvrđuje postojanje ove bolesti. U dijagnostici se koriste savremeni aparati proizvođača Viasys. Ispitivanje može da bude sprovedeno u bolničkim uslovima, traje oko 24 časa, i u ovom slučaju se sprovodi polisomnografija. U ambulntnim uslovima se može sprovesti respiratorna poligrafija koja podrazumeva da se pacijent u Odseku obuči i pripremi za snimanje koje će biti obavljeno kod njegove kuće tokom uobičajenog noćnog spavanja uz prenosivi (portabilni) aparat. Analizom prikupljenih podataka postavlja se dijagnoza opstruktivne ili centrale sleep apnee, a potom se vrši odabir najsvrsishodnijeg terapijskog sredstva shodno karakteru i težini poremećaja, kao i postojanju pridruženih bolesti pri čemu su od posebnog značaja bolesti kardiovaskularnog, endokrinog, gastrointestinalnog i respiratornog sistema. Bolesnicima se preporučuju aparati za neinvazivnu ventilaciju, ili intraoralni aplikatori ukoliko je bolest blagog stepena. U Odseku je moguđe uraditi i kapnografiju i 24-časovnu pulsnu oksimetriju – metode za praćenje trenda koncentracije ugljen-dioksida i saturacije hemoglobina kiseonikom; ovi pregledi imaju poseban značaj god gojaznih osoba kod kojih može da postoji poremećaj koji se naziva hipoventilacioni sindrom gojaznih.

Više podataka o Odseku za respiratorne poremećaje tokom spavanja možete pronaći na linku ispod teksta, kao i na sajtu http://medicinasna.50webs.com. Kontakt telefon Odseka je 021/4805355.

 

Sem zdravstvene delatnosti, zaposleni u Centru se bavi obrazovnom i naučnoistraživačkom delatnošću. Prof. dr Ivan Kopitović i Doc. dr Marija Vukoja su članovi Katedre za internu medicinu Medicinskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadu i učestvuju u izvođenju teorijske i praktične nastave na ovoj Katedri. Prof. dr I. Kopitović je urednik knjige „Interna medicina za studente zdravstvene nege“ – savremenog udžbenika koncipiranog posebno za studente obrazovnog profila Zdravstvena nega, kao i monografije „Respiratorni poremećaji tokom spavanja“ koja analizira ovu specifičnu oblast medicine.

Lekari Centra imaju znatan broj naučnih publikacija objavljenih u vrhunskim i istaknutim međunarodnim časopisima, aktivno učestvuju na kongresima kako kao izlagači naučnih radova tako i kao predavači po pozivu; učestvuju u projektima od internacionalnog značaja i steknutim znanjem vrše kontinuiranu edukaciju zdravstvenog osoblja.

Takođe, lekari Centra u saradnji sa Evropskim Respiratornim Udruženjem (European Respiratory Society, ERS) na godišnjem nivou organizuju Evropsku školu spirometrije „The ERS spirometry training programme“ – kurs akreditovan od strane ERS-a čiji polaznici stiču ERS Spirometry Driving Licence diplomu, što čini ovaj događaj jedinstvenim u zemlji i okruženju. Ovaj kurs se od 2014. godine održava na Institutu i redovno okuplja veliki broj polaznika. Više informacija možete pronaći na sajtu http://hermes.ersnet.org/activities/2012-03-15-09-52-59/upcoming-courses-spirometry.html.

 

Zdravstvene radnike i saradnike Centra čine: prof. dr Ivan Kopitović (internista – pulmolog), doc. dr Marija Vukoja (internista – pulmolog), dr sc. med. Mirjana Jovančević Drvenica (pneumoftiziolog – alergolog), dr Dragana Miličić (lekar na specializaciji interne medicine); 15 medicinskih sestara-tehničara i 1 diplomirani biolog. Načelnik centra je prof. dr I. Kopitović, šef Odseka za patofiziologiju disanja je doc. dr M. Vukoja, šef Odseka za respiratorne poremećaje tokom spavanja je dr sc. med. M. Jovančević Drvenica. Glavni sestra Centra je Jovanka Ćojanović.

Kontakt telefon Centra je 021/4805202.

 

Odsek za patofiziologiju disanja

Odsek za respiratorne poremećaje tokom spavanja

 

 

Služba je kadrovski, organizaciono, tehnički i prostorno prilagođen osnovnoj nameni koju ima u sastavu Instituta, a to je obavljanje različitih pregleda u oblasti konvencionalne RTG, ultrazvučne i CT dijagnostike.

Pacijenti se pregledaju u šest kabineta za konvencionalnu radiografiju i radioskopiju, u jednom za ultrazvučnu dijagnostiku i za dijagnostiku kompjuterizovanom tomografijom (CT skener).

U poslednjih pet godina pacijenti se u kabinetu za kompjuterizovanu tomografiju (CT) pregledaju na multislajsnom CT uređaju GE LIGHTSPEED 64 slice koji omogućava skeniranje celokupnog volumena grudnog koša tokom samo jednog zadržavanja daha i stvaranje trodimenzionalne, visokorezolutivne slike bez artefakata. Takođe se ovde izvode i transtorakalne punkcije pod kontrolom CT-a.

Transtorakalna punkcija je minimalno invazivna dijagnostička metoda kojom se obezbeđuje citološki uzorak tkiva za pregled u svrhu razjašnjenja etiologije uočene promene u plućima, pleuralnom prostoru ili zidu grudnog koša. Uzorak dobijen punkcijom citološki se analizira u svrhu postavljanja etiološke dijagnoze. U našoj ustanovi se uradi oko 250 ovakvih pregleda godišnje.

Upotreba automatskog injektora MEDRAD omogućuje efikasno izvođenje svih CT angiografskih procedura, uključujući i CT pulmoangiografiju.

Pregled dobijenih snimaka se vrši na GE radnoj stanici Adwantage 4.4 gde se primenom različitih softverskih paketa pored uobičajenih (nativnih i postkontrastnih standardnih i ciljanih aksijalnih pregleda) izvode i pregledi pluća visoke rezolucije (HRCT), 3D, MPR i virtuelno endoskopski rekonstruisane tehnike pregleda, volumetrija plućnih lezija, kao i CT angiografije, CT koronarografije.

Kabinet za konvencionalnu radiografiju i radioskopiju raspolaže:

Digitalnim RTG sistemom GE DEFINIUM 8000, koji spada u red najsavremenijih radiografskih sistema sa flat panel detektorom. Automatska kontrola ekspozicije omogućuje prekid akvizicije u hiljaditom delu sekunde što dodatno doprinosi smanjenju izloženosti pacijenta rendgenskom zračenju.

Aparat je namenjen i za radiografsku subtrakciju koštanih struktura – DUAL ENERGY naprednu metodu koja omogućuje razdvojen prikaz mekih tkiva i koštanih struktura koje na standardnim snimcima zaklanjaju meka tkiva.

U Institutu su u upotrebi i dva mobilna aparata za radiografiju, koji se nalaze na Klinici za torakalnu hirurgiju i u Jedinici intenzivne nege. Radiogrami koji se tamo urade se zatim razviju u aparatu za izradu digitalnih snimaka.

Od avgusta 2014. godine, Služba je unapredila kabinet za ultrazvuk novim ultrazvučnim aparatom GE LOGIQ F8, koji nam omogućuje dobijanje slike optimalne rezolucije, za svakodnevni pregled velikog broja pacijenata. Najveći broj pregleda obuhvata ultrazvuk abdomena, kao i pregled pleuralnih prostora, uz lokalizaciju i evaluaciju pleuralnih izliva.

Služba raspolaže kadrovskim i tehničkim preduslovima, a stvoreni su i oni zakonski (Zakon o elektronskom potpisu) za obavljanje teleradioloških konsultacija. Uspostavljanjem teleradiološke veze, putem brzih internet konekcija, korisnika te usluge sa Službom, skraćuje se vreme izveštavanja, kvalitet je zagarantovan i omogućeno premoštavanje nedostatka kadrova za radiološku dijagnostiku.

U Službi za radiološku dijagnostiku IPBV zaposleno je četiri lekara specijalista radiologa, 4 lekara na specijalizaciji iz radiologije i 16 viših radioloških tehničara koji sa ostalim osobljem u timskom radu godišnje obave i do 80.000 pojedinačnih pregleda pacijenata (72.000 RTG, 6.000 CT i 3.500 UZ pregleda). Broj pregleda ima tendenciju stalnog porasta.

Tokom godine zaposleni se usavršavaju kroz programe predavanja, seminara i praktične obuke. Služba za radiološku dijagnostiku aktivno učestvuje u izvođenju kliničkih i institutskih studija i drugih projekata.  Unapređenje rada je od nedavno postignuto i novouvedenim bolničkim informacionim  sistemom.  

Od najveće je važnosti unapređenje mera zaštite od rentgenskog zračenja, kako za pacijente tako i za celokupno osoblje.

 

Prilikom osnivanja Instituta za tuberkulozu u Sremskoj Kamenici 1960. godine, kao prateća dijagnostička služba formiran je Zavod za patologiju sa citološkom dijagnostikom, koji je vremenom postao Služba za patološko-anatomsku i molekularnu dijagnostiku. U sastavu Službe se nalaze laboratorije za patohistologiju, citologiju, imunohistohemiju i obdukcioni trakt.

Služba za patološko-anatomsku i molekularnu dijagnostiku se uglavnom bavi patologijom pluća, pleure i medijastinuma, a manjim delom patologijom digestivnog trakta i patologijom štitne žlezde.

Godišnje se uradi između 7 i 8 hiljada citoloških pregleda. Materijal za citološko ispitivanje predstavlja eksfolijativnu citologiju (bronhijalno ispiranje: bronhoalveolarna lavaža; bronhijalno četkanje; sputum i citologija pleuralnog, perikardnog i peritonealnog izliva) i aspiracionu citologiju (transbronhijalna aspiraciona citologija tankom iglom - "FNA"; transbronhijalna aspiraciona citologija tankom iglom navođena linearnim endobronhijalnim ultrazvukom - "EBUS"; transtorakalna aspiraciona citologija tankom iglom pod kontrolom CT-a -"TTP" i FNA perifernih lezija na koži i uvećanih limfnih čvorova. Ukoliko se ukaže potreba vrši se i engl. rapid on site evaluation - ROSE tehnika radi utvrđivanja adekvatnosti citoloških uzoraka dobijenih tokom bronhoskopije. Pored toga kad god se ukaže potreba i mogućnost od citoloških uzoraka se izrađuju citoblokovi koji omogućavaju imunohistohemijske analize.

Godišnje se uradi između 11 i 12 hiljada histoloških pregleda. Materijal za histološki pregled su: biopsija bronha, transbronhijalna biospija (TBB), kateter biopsija (KB- "TBCA"), transtorakalna iglena biopsija pod kontrom CTa; biopsije pleure dobijena tokom video asistirane torakoskopije ("VATS"); bioptički materijali dobijeni tokom medijastinoskopije; ivični isečci pluća i resektati pluća. U toku najvećeg broja operacija koje se izvedu u Institutu za plućne bolesti Vojvodine rutinski se provodi dijagnostika na mrzlim rezovima "tzv. "ex tempore" dijagnostika. Svakodnevno se u proseku uradi između 15 i 20 ovakvih analiza. Od prijema materijala u Službi do javljanja rezultata pregleda u hiruršku salu obično prođe između 7 i 11 minuta.

Služba za patološko-anatomsku i molekularnu dijagnostiku trenutno poseduje preko 70 imunohistohemijskih antitela. Godišnje su uradi između 600 i 700 imunohistohemijskih analiza u cilju dijagnostike i razlikovanja primarnih i sekundarnih tumora pluća, malignog mezotelioma, limfoma i timoma.

U Službi za patološko-anatomsku i molekularnu dijagnostiku se uradi godišnje između 50 i 60 obdukcija. Svaki obdukovani slučaj se prikazuje i analizira na stručnom sastanku (tanatološki sastanak) koji se održava jednom nedeljno tokom cele godine. Sastanku prisustvuju svi lekari zaposleni u Institutu za plućne bolesti Vojvodine kao i oni koji su iz drugih matičnih kuća, a koji obavljaju deo specijalizacije u Institutu za plućne bolesti Vojvodine.

 

U Služba za patološko-anatomsku i molekularnu dijagnostiku se godišnje uradi više od 100 ekspertskih konsultativnih pregleda histoloških i citoloških materijala poslatih iz regionilnih bolnica koje se nalaze u Vojvodini, Srbiji, Bosni i Hercegovini i Crnoj Gori.

Proces izrade histoloških preparata je gotovo u potpunosti automatizovan i sveden na najkraći vremenski period. Proces izrade citoloških preparata traje od nekoliko minuta (brze metode bojenja - za intraopertaivnu i po zahtevu kliničara hitnu citološku analizu) do 1 sat. Rezultati histološkog pregleda se izdaju u roku od 24 sata do 5 dana ukoliko su potrebne dodatne analize, dok se rezultati citoloških pregleda izdaju u roku od nekoliko minuta do najviše 48 sati. Tačnost naših analiza iznosi preko 99%.

U Služba za patološko-anatomsku i molekularnu dijagnostiku trenutno su zaposleni: tri spacijaliste patologa, osam laboratorijskih tehničara, tri pomoćnika obducenta i dve spremačice. Dvoje specijalista patologa su istovremeno i specijalisti užih specijalizacija (jedan iz uže specijalizacije Medicinske citologije i jedan iz uže specijalizacije Kliničke patologije). Svi lekari su i doktori medicinskih nauka. Jedan od lekara je redovni profesor Medicinskog fakulteta u Novom Sadu (Dejan Vučković), dok su dva lekara asistenti, koji su u popstupku izbora u docente Medicinskog fakulteta u Novom Sadu (Dragana Tegeltija i Aleksandra Lovrenski). Sva tri lekara su uključena u uzvođenje teorijske i praktične nastave iz Patologije na Integrisanim studijama medicine, koja se uzvodi na srpskom i engleskom jeziku; Opšte i oralne patologije za studente Stomatologije, koja se izvodi na srpskom i engleskom jeziku i iz Patologije za studente Zdrvstvene nege i medicinske rehabilitacije, na Medicinskom fakultetu u Novom Sadu. Nastavnik učestvuje u izvođenju nastave koja se održava u okviru Doktorskih studija, specijalističkih studija iz Patologije i subspecijalističkih studija iz Kliničke patologije. Unutar poslednjih 25 godina u Službi za patološko-anatomsku i molekularnu dijagnostiku su okviru specijalizacije iz Patologije edukovana 50 specijalizanata. Od 2006. godine u Službi se sprovodi uža specijalizacija iz Medicinske citologije.

Prethodni i sadašnji lekari Služba za patološko-anatomsku i molekularnu dijagnostiku su u proteklim godinama napisali više od 600 naučno-istraživačkih radova kao i više desetina poglavlja u raznim udžbenicima, monografijama i praktikumima. Bili su mentori u više desetina doktorata, megisterijuma i diplomskih radova i učestvuju ili su učestvorvali u pokrajinskim i republičkim naučnostraživačkim temama i projektima.